پایان نامه شاخصهای فرهنگ، تفكر و نقش آن در بسیج

پایان نامه شاخصهای فرهنگ، تفكر و نقش آن در بسیج

مقدمه

   انقلاب اسلامی ایران به عنوان انعكاس جلوه های روشن اندیشه های الهی حضرت امام خمینی (ره) ، حصار اوهام و نظریه های رجعت به قرون جاهلیت را شكافت و باایجاد تحول عمیق در فرهنگ و اعتقادات جامعه اسلامی هویت و شخصیت مستقل سیاسی، فرهنگی و اعتقادی را به جهان اسلامی هدیه كرد . امروز ثمره این نهال برومند ، قامت برافراشته و پر افتخار بسیج است كه درسایه پیروی از مقام معظم رهبری و جان فشانی های بسیجیان سلحشور بر تارك انقلاب می درخشید . درخششی كه از شركت مخلصانه و فراگیر در هشت سال دفاع مقدس تلالؤ آن جهانگیر شده و موجبات سرافرازی نظام جمهوری اسلامی ایران ، و ناامیدی و یاس دشمنان اسلامی را در سر تا سر جهان فراهم آورده است . فرهنگ و تفكر بسیج پدیده ای نوظهور است كه ریشه در باورهای اسلامی ، انقلابی و ملی مسلمانان ایران دارد .

   فرهنگ و تفكر بسیج در سیر تحول و تكوین بسیج در دوران انقلاب ، جنگ تحمیلی و دوران سازندگی و بعد از آن در جامعه حضور داشته و همیشه در لحظات بحرانی ، گره های نظامی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نظام را به نحو معجزه آسایی باز كرده است . از آنجا كه بقای نظام جمهوری اسلامی در گروه توجه به این فرهنگ ناب اسلامی ، انقلابی وایرانی است ، باید شاخصه های این فرهنگ را شناخت . همان شاخصه هایی كه از زمان پیدایش تا كنون از آن بهره مند بوده و همگان بر این اساس بسیج را می شناسند و تكریمش می كنند . بر اساس همین شاخصه ها نیز باید از آن وضعیت شناسی و آسیب شناسی كرد و زمینه های ضعف و قوت آن را در اقشار بسیج بررسی كرد و راه كارهایی را برای ارتقای ویژگی های  اسلامی ، انقلابی وملی آن به دست آورد .

موضوع پژوهش 

   بسیج انقلاب اسلامی ایران بیش از آنكه درای سازمان رزمی مشخص باشد ، دارای یك فرهنگ و تفكر است كه شالوده اصلی سازمان بسیج را همین فرهنگ و تفكر تشكیل می دهد . در تبیین فرهنگ و  تفكر بسیج ویژگیهای آن نظریه های مختلفی ارائه شده است كه رد رأس آن فرمایشات حضرت امام خمینی (قدس سره) و حضرت آیت ا… خامنهای (مد ظله) قرار دارد . ایشان بسیج را یك فرهنگ كه د ربین مردم ایران قرار دارد معرفی نموده كه ریشه در باورهای انقلابی ، اسلامی و ملی ایران دارد . معنویت ، شجاعت ، ولایت ، آگاهی و شناخت ، دشمن شناسی ، حریت و … از شاخصهای این فرهنگ و تفكر محسوب می شود .

   در مباحث جامعه شناسی نظرات مختلفی در خصوص فرهنگ و تفكر بسیج ارائه شده است كه زاییده نگرش بسیج شناسی آنهاست . اصولا” برخی بسیج را یك پدیده صرفا” اجتماعی و گذرا می دانند و آن را تز كودتا و آشوب های داخلی می دانند و برخی آن تز بسیج توده ای مطرح كرده اند و برخی بسیج را مانع اصلاحات جامعه در روند حركت بسوی غرب تلقی نموده اند و آن را به عنوان آسیب و مانع توسعه قلمداد كرده اند و برخی آن را نتیجه انقلاب و معادل با جریان انقلاب اسلامی تلقی كرده اند و بدین ترتیب آن را عنصر اصلی نظام اسلامی ایران میدانند . برخی نیز معتقدند كه فرهنگ بسیج در جریان تحولات اجتماعی دچار ضعف شده و رو به نابودی است و برخی معتقدند كه فرهنگ بسیج متناسب با شرایط و موقعیت ها اهداف ووظایف خاصی یافته است كه این تحول را نمی توان ضعف نامید ، بلكه بیانگر توسعه و ارتقاء است .

   آنچه مد نظر این نگارش است ، بررسی شاخصه های فرهنگ و تفكر بسیج در اقشار بسیجی است كه به آسیب شناسی از آن نیز می پردازند . برای آسیب شناسی یك مدل مطلوب از فرهنگ و تفكر بسیج ارایه می گردد . سپس بر اساس مدل مطلوب وضعیت موجود ارزیابی می شود . مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب امكان این آسیب شناسی را فراهم می آورد .

دستاوردهای نظری و عملی پژوهش

   مهترین دستاورد این پژوهش ، در بعد نظری تبیین ویژگی های فرهنگ و تفكر بسیج است . در این تحقیق مبانی و جایگاه نظری وویژگی های فرهنگ و تفكر بسیج به لحاظ اسلامی ، انقلابی و ملی تبیین می شود و چهار چوب نظری بسیاری از تحقیقات میدانی را در دراز مدت فراهم می آورد .

   به لحاظ عملی ،، نتایج این تحقیق ، زمینه های ضعف یا قوت اقشار مختلف بسیج را به لحاظ میزان برخورداری از ویژگی های فرهنگ بسیجی بیان می نماید تا مسئولین در زمینه تقویت و یا رفع موانع ، اقدامات علمی و عملی لازم را اعمال نمایند .

معهذا موارد زیر نیز حایز اهمیت است :

1-   آشنایی هر چه بیشتر افكار عمومی (خصوصا” جوانان) با ویژگی های فرهنگ و تفكر بسیج .

جوانان ما هرگز جنین فرصتی را نداشته اند كه شاخص های فرهنگ و تفكر بسیج را مستقیم و ملموس درك نمایند . جوانان ما آنچه را كه امروز به عنوان فرهنگ و تفكر بسیج می بینند ، می شنوند و می خوانند برداشت هایی است كه به آن ها منتقل می شود كه بعضا هم خالی از اشكال و اغراض كینه جویانه نیست . لذا ضرورت دارد تا به انحای مختلف شمای كلی این فرهنگ و تفكر به جوانان منتقل شود .

2-  مقابله با تهاجم فرهنگی : یكی از شیوه های مؤثر در مقابله با تهاجم فرهنگی ، شناخت و اشاعه فرهنگ و تفكر بسیج است تا جوانان ما را از گرایش به فرهنگ مبتذل غرب و انحراف از فرهنگ ایرانی وو اسلامی مصون بدارد .

3-  تصحیح یك برداشت غلط : بعضا” از افراد نا آگاه و یا مغرض تعاریف و برداشت های غلطی از بسیج و فرهنگ بسیج منتشر می شود كه یا ناشی از شناخت ناصحیح آنهاست یا این كه مغرضانه می خواهند این فرهنگ را با یرداشت های كوته فكرانه خود مخدوش سازند . می توان با ارایه تعاریف روشن از فرهنگ و تفكر بسیج برداشت های غلطی كه از فرهنگ و تفكر بسیج ، تبلیغ می شود را خنثی و اذهان را روشن كرد .

4-  تجلیل از بسیجیان حامل ارزش های والایی هستند كه حاصل زحماتی است كه در سال های بحرانی دفاع مقدس و پس از آن متحمل شده اند . باید به انحاء مختلف این ارزش ها را در فرهنگ بسیج نهفته است مورد تجلیل قرار داد و نگذاشت تا در زنگار روزمرگی به فراموشی بگرایند . مكتوب كردن چنین فرهنگ و تفكری ضمن تجلیل از آن به بقای آن نیز ككمك می نماید .

5-  راهی فراروی پژوهشگران و هنرمندان : بسیاری از هنرمندان و پژوهشگران در صددند تا به نحوی وظیفه شرعی و ملی خود را برای حفظ آثار جنگ ادا نمایند، اما به یك منبع موثق و علمی ، كمتر دسترسی دارند ، چنین پژوهشی در آمد ی است برای آن ها تا بیش از گذشته به این مقوله بپردازند و آن را برای نسل آینده با بهترین صورت ها و سیرت ها به یادگار بگذارند .

فهرست مطالب

فصل اول: كلیات‏‏،تعاریف و مفاهیم.................................................................... 1

فصل اول........................................................................................................ 10

كلیات ، تعاریف و مفاهیم................................................................................ 10

مقدمه.............................................................................................................. 10

موضوع پژوهش............................................................................................. 11

دستاوردهای نظری و عملی پژوهش.............................................................. 12

تعاریف و مفاهیم............................................................................................. 15

مفهوم و فرهنگ.............................................................................................. 15

تعریف لغوی................................................................................................... 16

تعریف اصطلاحی............................................................................................ 16

عوامل فرهنگ.................................................................................................. 17

اصول چهار گانه فرهنگ................................................................................ 17

مفهوم تفكر..................................................................................................... 19

مفهوم بسیج.................................................................................................... 21

تعریف بسیج در انقلاب اسلامی ایران............................................................. 23

تعریف فرهنگ و تفكر بسیج............................................................................ 24

فصل دوم........................................................................................................ 25

رویكردها ویژگی ها........................................................................................ 25

فرهنگ و تفكر بسیج در متون اسلامی............................................................ 25

هدف و فلسفه بسیج........................................................................................ 25

فرهنگ و تفكر بسیج در وصایای شهیدان...................................................... 40

رشد فضایل و محو رذایل اخلاقی.................................................................. 41

عرفان و معنویت............................................................................................. 45

اتحادووحدت كلمه........................................................................................... 45

آداب برادری و تعاون.................................................................................... 52

طرز آشنایی.................................................................................................... 52

آداب بیماری و مداوا...................................................................................... 53

حكمت های كتمان بیماری............................................................................... 53

عیادت و پرستاری.......................................................................................... 54

آداب فرماندهی و فرمانبری............................................................................ 54

اخلاق فرماندهی.............................................................................................. 54

عشق و علاقه متقابل....................................................................................... 58

آداب قرآن....................................................................................................... 58

آداب میهمانی و معاشرت............................................................................... 59

آداب خوردن و آشامیدن................................................................................ 60

ادعیه قبل و بعد طعام..................................................................................... 62

آداب دعا و مناجات......................................................................................... 63

آداب سخن و سكوت...................................................................................... 63

نسبت نیكو دادن به هم................................................................................... 64

تكیه كلام ها.................................................................................................... 65

زبان سكوت.................................................................................................... 65

قسم یاد نكردن............................................................................................... 65

ذكر خوش صلوات.......................................................................................... 66

ماندن و مقاومت كردن................................................................................... 66

آداب عبادت..................................................................................................... 67

آداب رفتار با عراقی....................................................................................... 70

فرهنگ و تفكر بسیج از نگاه جامعه شناسی................................................... 71

فصل سوم...................................................................................................... 86

خاستگاه و ریشه ها........................................................................................ 86

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج......................................................................... 86

خاستگاه جامعه شناسی.................................................................................. 86

رویكرد جامعه شناسی پزوتیویسمی از بسیج................................................ 87

شرایط اجتماعی بسیج..................................................................................... 88

شرایط اقتصادی............................................................................................. 89

شرایط سیاسی................................................................................................ 90

نقد مبانی بسیج شناسی در جهان معاصر...................................................... 91

عدم توجه به اراده الهی در تحقق پدیده های اجتماعی................................... 94

فضیلت جهاد................................................................................................... 98

مفهوم رهبری................................................................................................. 99

مفهوم حكومت و حاكمیت............................................................................... 99

مفهوم ولایت فقیه......................................................................................... 102

قانون اساسی................................................................................................ 103

وظایف و اختیار رهبر................................................................................... 104

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسیج از دیدگاه ولایت رهبری................................ 105

خاستگاه بسیج در دنیای اسلام.................................................................... 106

خاستگاه بسیج در انقلاب اسلامی................................................................. 109

خاستگاه بسیج در اراده الهی........................................................................ 111

فصل چهارم................................................................................................. 114

چشم انداز ها و عرصه ها........................................................................... 114

عرصه های اجتماعی.................................................................................... 114

عرصه سیاست............................................................................................. 115

آگاهی و شناخت........................................................................................... 117

احساس مسئولیت......................................................................................... 118

ایستادگی و مقاومت...................................................................................... 118

عرصه فرهنگ............................................................................................... 119

تهاجم فرهنگی............................................................................................... 120

تولید دانش.................................................................................................... 123

سطح توسعه................................................................................................. 126

سطح كلان.................................................................................................... 127

سطح خرد..................................................................................................... 128

عرصه های فردی........................................................................................ 129

نظام گرایشی................................................................................................ 129

نظام بینشی................................................................................................... 131

نظام رفتاری................................................................................................. 132

توازون در ابعاد درونی وبیرونی................................................................. 133

فصل پنجم.................................................................................................... 136

مقیاس فرهنگ و تفكر بسیج.......................................................................... 136

كلیات مقیاس................................................................................................. 136

فهرست منابع................................................................................................ 177

       ف